Powstanie warszawskie

Treść

Niepowodzenia niemieckich sił na wschodnim froncie doprowadziły do odwrotu Wehrmachtu z terenu Związku Radzieckiego. Z początkiem styczna 1944 r. Armia Czerwona przekroczyła przedwojenną granicę II Rzeczypospolitej. Wobec tego faktu, Polacy zaczęli wcielać w życie  tzw. operacje „Burza”.  Jej założeniem było odbicie z rąk niemieckich zajętych obszarów, przejęcie lokalnych administracji i już jako gospodarze danego terenu oczekiwanie na wkroczenie sowietów. Początkowo Warszawa była wyłączona z planu, jednak ze względów politycznych ideologicznych i strategiczno – wojskowych również wcielono ją do operacji.
Decyzja o powstaniu zapadła 31 lipca, ok godziny 18.00. Wówczas zaplanowano, że Powstanie Warszawskie wybuchnie 1 sierpnia 1944 r. Następnego dnia walki rozpoczęły się zgodnie z planami dowództwa. Powstańcy w okręgu warszawskim liczyli około 40- 50 tys. żołnierzy, jednak wobec trudności mobilizacyjnych powstanie rozpoczęto siłami liczącymi ok. 25 tys. ludzi, z czego tylko co dziesiąty powstaniec był uzbrojony. Garnizon niemiecki w Warszawie  liczył ok. 15 tys. wojskowych. Był on jednak wzmacniany jednostkami kierowanymi na wschód, oraz innymi formacjami takimi jak: Waffen SS, w tym m.in. Brygada Szturmowa SS „RONA” oraz Brygada Dirlewangera. W sumie Niemcy, przy przewadze w uzbrojeniu posiadały w swoich szeregach ok. 50 tys. żołnierzy.
Pomimo utracenia czynnika zaskoczenia, oddziały powstańcze zdobyły wiele obiektów niemieckich w Starym Mieście, Mokotowie, Śródmieściu, Żoliborzu. W początkowej fazie zrywu, inicjatywa leżała po stronie powstańców, jednak nie przejęli oni ważnych strategicznie celów takich jak: mosty, dworce, lotnisko, dzielnica niemiecka, koszary, co bardzo utrudniało prowadzenie łączności oddziałom.
W połowie sierpnia walki toczyły się przede wszystkim w Śródmieściu. Niemcy stwierdzili, iż powstańcy będą próbowali uzyskać pomoc ze strony stacjonującej nieopodal Armii Czerwonej, dlatego poprowadzili natarcie na kierunku Powiśla i Czerniakowa, zdobywając pierwszą dzielnice. We wrześniu w kolejnych tygodniach trwały zacięte walki o Czerniaków. 13 września, Niemcy wysadzili szereg mostów na Wiśle, uniemożliwiając możliwe przemieszczenia wojsk sowieckich na lewy brzeg rzeki oraz ewakuację Polaków.
Kolejny ważny punkt - opór na Mokotowie trwał do 27 września. Po upadku tej dzielnicy część z powstańców przeszła kanałami do Śródmieścia. 30 września skapitulował Żoliborz. Ostatnim  punktem oporu było Śródmieście. Tragiczna sytuacja powstańców, spóźnione dostawy zaopatrzenia przez aliantów i bezczynność sowietów skłoniło polskie dowództwo do rozpoczęcia negocjacji z Niemcami. Ostatecznie w nocy z 2 na 3 października 1944 roku w Ożarowie,  reprezentujący AK oficerowie podpisali  układ o zaprzestaniu walk, poddając tym samym stawiające opór oddziały.
Skutkiem wybuchu powstania było praktycznie zniszczenie stolicy Polski, śmierć setek tysięcy Polaków, ich deportacje oraz bestialstwo niemieckich oddziałów względem powstańców, jak i cywilów. Istnieje wiele poglądów historyków na temat tego wydarzenia, niektóre bardzo negatywne. Warto pamiętać, że pokolenie walczące w powstaniu to młodzi ludzie wychowujący się w nieludzkich czasach, sfrustrowani niemiecką okupacją pragnący wolności. Dla przeciętnego żołnierza AK, nie znającego gier politycznych na wyższych szczeblach zryw ten był nadzieją na odzyskanie niepodległej Polski.

Autor: Karol Zastawny