Powstanie kościuszkowskie

Treść

24.03.1794 roku rozpoczęło się powstanie kościuszkowskie. Jest ono jednym z najważniejszych powstań naszego kraju.
Wydarzenie to miało wiele przyczyn. Według historyków, najważniejsza z nich to zagrożenie ze strony sąsiednich państw, jakie wisiało nad Rzeczpospolitą, u schyłku  XVIII wieku. 
Pod koniec stulecia państwo polskie pogrążone było w wielkim kryzysie. Sytuację tę wykorzystały kraje sąsiadujące – Rosja, Prusy oraz Austria. W konsekwencji dokonano w krótkim czasie dwóch rozbiorów Rzeczpospolitej. Polacy wiedzieli, że prędzej czy później zaborcy będą chcieli zająć resztę ziem niepodległego kraju.
Wybuch powstania przyspieszyła decyzja Osipa Ingelströma – rosyjskiego dyplomaty i dowódcy oddziałów wroga, w trakcie trwania insurekcji. Nakazał on zmniejszenie liczebności wojska polskiego o połowę oraz zarządził przymusowy werbunek zredukowanych żołnierzy do armii zaborczych. Z postanowieniem tym nie zgodził się Antoni Madaliński, który 12 marca 1794 roku z oddziałem liczącym 1200 ludzi rozpoczął marsz z Ostrołęki w stronę Krakowa. 
Tadeusz Kościuszko przebywający w okolicach Krakowa, został zmuszony do podjęcia działań. Dowiedziawszy się o wymarszu Madalińskiego ogłosił na rynku krakowskim akt powstania, który ustanawiał go Najwyższym Naczelnikiem Siły Zbrojnej Narodowej. Objął w ten sposób władzę dyktatorską nad powstaniem, zapowiedział powołanie Rady Najwyższej Narodowej i zarządził pobór rekrutów.  Tym samym insurekcja stała się faktem.
Plan Kościuszki zakładał przemarsz z wojskiem do Warszawy. Do najważniejszego starcia z armią rosyjską doszło 4 kwietnia 1794 roku pod Racławicami. Wykorzystując efekt zaskoczenia, przy użyciu oddziałów złożonych z chłopów tzw. kosynierów, Tadeusz Kościuszko odniósł zwycięstwo nad przeważającą liczebnie armią rosyjską. Bitwa pod Racławicami nie miała znaczenia strategicznego, ale ogromnie podniosła powstańcze morale.
Na klęskę powstania decydujący wpływ miała rozegrana 10 października 1794 roku bitwa pod Maciejowicami. Tadeusz Kościuszko nie chcąc dopuścić do połączenia wojsk rosyjskich, które wkroczyły na tereny Rzeczpospolitej wydał Rosjanom bitwę. Na skutek rozproszenia sił polskich i błędów w dowodzeniu zakończyła się ona klęską. Tadeusz Kościuszko dostał się do niewoli, a wieść o jego pojmaniu doprowadziła do niechęci powstańczej armii do dalszych walk. Powołany na następcę przywódcy powstania - Tomasz Wawrzecki nie miał takiego autorytetu jak Tadeusz Kościuszko.
Upadek powstania doprowadził do trzeciego rozbioru Polski. Tym sposobem Rzeczpospolita straciła swoja niepodległość na 123 lata, odzyskując ją dopiero na początku XX wieku.
Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o tym wydarzeniu, serdecznie zapraszamy do naszej biblioteki po dostępną literaturę:
Jasienica P., Rzeczpospolita Obojga Narodów: Dzieje agonii, Warszawa 1996;
Markiewicz M., Historia Polski 1492-1795, Kraków 2004;
Wesołowski J., Kościuszko: Bohater dwóch kontynentów, Kraków 2017;
Polecamy również cykl powieści Ewy Stachniak o Katarzynie Wielkiej oraz powieść Leszka Białego Czarny Huzar.
Autor: Karol Zastawny