202 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie”
Treść
Temat I wojny światowej był prezentowany w ramach spotkań z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" na 76 i 85 spotkaniach, zebrane treści zostały zawate w zeszytach 30 i 76 "Biblioteczki Wielickiej". Miejsca upamiętniające wydarzenia tej wojny na naszym terenie zostały przedstawione na 97 spotkaniu i opublikowane w zeszycie 42 "Biblioteczki Wielickiej".
Na zaproszeniu na spotkanie czytamy: “28. 06. 1914 r. w stolicy Bośni, Sarajewie, w wyniku zamachu zginął arcyksiążę Franciszek Ferdynand Habsburg, następca tronu Austro-Węgier - padły pierwsze strzały, które stały się bezpośrednią przyczyną wybuchu Wielkiej Wojny nazwanej I wojną światową. Polska, choć sama nie istniała jako państwo, stała się polem licznych bitew, w których ginęli masowo wcieleni do zaborczych armii Polacy. 6. 08. 1914 r., w dniu wybuchu wojny między Austrią a Rosją, granicę Królestwa Polskiego przekroczył przybyły z Krakowa oddział strzelców J. Piłsudskiego zwany I Kompanią Kadrową, który miał wywołać powstanie przeciw Rosji. 7 i 25. 08. 1914 r. z Wieliczki wyruszyły do Krakowa dwa oddziały ochotników pod dowództwem Bolesława Szpunara i Tadeusza Bierczyńskiego - walczyły w I i II brygadzie Legionów Polskich. W armii austriackiej służyli i walczyli mieszkańcy Wieliczki i okolic. 28.11. 1914 r. Wieliczkę opuściło wojsko austriackie a wkroczyło do niej wojsko rosyjskie, które okupowało miasto do 6 grudnia. W dniach 25-26 grudnia 1914 r. pluton wielicki B. Szpunara został rozbity pod Łowczówkiem k. Tarnowa. W Wieliczce powstał Powiatowy Komitet Narodowy, którym kierował Emanuel Winter. 30. 10. 1918 r. w Krakowie skapitulowała wojskowa załoga austriacka, uznając tworzące się władze polskie - Polską Komisję Likwidacyjną.
Wydarzenia I wojny w Wieliczce upamiętniają: cmentarz wojenny nr 381 z grobami 93 żołnierzy i obeliskiem „Pro – Patria – Mortuis 1914-1918, tablice, na których napisy utrwalają pamięć o wyjściu 7. 08. 1914 r. Oddziału Strzelców pod dowództwem B. Szpunara i T. Bierczyńskiego przy Pomniku Niepodległości i w klasztorze OO. Franciszkanów, obelisk na wzgórzu Kaim, który przypomina odparcie Rosjan spod Krakowa przez żołnierzy austro-węgierskich w dniu 6. 12. 1914 r.”
Tradycyjnie spotkanie rozpoczęła Jadwiga Duda, kierownik Działu Regionalnego Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wieliczce, prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”, jego organizatorka. Powitała zebranych, a szczególnie prelegentów: mgr Dariusza Tańculę, nauczyciela historii w Zespole Szkół Zawodowych w Wieliczce, mgr Andrzeja Rybickiego z Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, prof. dr hab. Grażynę Korpal z ASP w Krakowie, dr. hab. arch. Andrzeja Gaczoła, mgr inż. Tadeusza Orłowskiego, mgr inż. Jana Matzke z KPW, mgr Bogdana Śmigielskiego z PTTK oraz mgr Elżbietę Obal-Dyrek, dyrektor, nauczycielki i uczniów Gimnazjum w Koźmicach Wielkich.
Wspomniała, że w minionym miesiącu zmarli uczestnicy spotkań “Wieliczka-Wieliczanie”: Franciszek Wieczorek, lat 93, członek Klubu Przyjaciół Wieliczki z Gorzkowa – 4. 09. b. r., został pochowany na cmentarzu w Gorzkowie; Bronisław Piotrowski, podporucznik Wojska Polskiego, kombatant i członek Związku Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych RP, weteran walk o niepodległość, były długoletni pracownik i kierownik tartaków m. in. w Wieliczce, prezes Zarządu i kierownik Budowy Osiedla Domków Jednorodzinnych “Przyszłość” w Wieliczce. Pochowany został na wielickim cmentarzu .
Zabrani w ich intencji oraz ofiar I wojny światowej odmówili modlitwę: „Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie...”
Zaprezentowano związane z tematem spotkania książki pt. “Twierdza Kraków. Wokół krakowskiej twierdzy. Epizody, bohaterowie, ślady bitwy o Kraków w 1914” , część IV Henryka Łukasika, (Arkadiusz Wingert, Międzyzdroje-Kraków, 2009), „Legionowe kadry. Narodziny polskiego reportażu wojennego”, katalog wystawy Andrzeja Rybickiego wydany przez Muzeum Historii Fotografii w Krakowie (2014 r.), Salezego Bogdana Brzuszka OFM „Brat Dominik Ignacy Drabczyński OFM wierny syn św. Franciszka z Asyżu i męczennik Katynia (1916 – 1940)” (Kraków 2014); Jerzego Gizy „Organizacja „Wolność” 1918. Polska konspiracja niepodległościowa w cesarsko-królewskiej armii podczas I wojny światowej i losy jej bohaterów” (Kraków 2011), zeszyt 146 „Biblioteczki Wielickiej” pt. „200 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” pt. „Ruch turystyczny w Kopalni Soli "Wieliczka" (KSW) – Przewodnicy Kopalni Soli “Wieliczka" opracowany przez Jadwigę Dudę a wydany przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną w Wieliczce.
Z programem słowno-muzycznym, autorstwa Celiny Chałupy, wystąpili uczniowie Gimnazjum w Koźmicach Wielkich pod kierunkiem nauczycielek: Celiny Chałupy, Moniki Dziewońskiej, Bogusławy Topy. Był to program autorstwa C. Chałupy, dotyczący historii polskich barw narodowych. Wykorzystano w nim wiersze Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Ignacego Krasickiego oraz utwory muzyczne: "Czerwone maki pod Monte Cassino" - słowa: Feliks Konarski, muzyka - Alfred Schütz "Rozkwitały pąki białych róż" - słowa: Jan Emil Lankau, Kazimierz Wroczyński i inni (pierwowzór), muzyka - Mieczysław Kozar- Słobódzki. W programie wystąpili: Jacek Dański, Klaudia Do Van, Magdalena Dyrda, Radosław Kania, Tomasz Karolak, Michał Klnowski, Katarzyna Kowalska, Wiktoria Miękinia, Wiktoria Mistarz, Marzena Nowak, Danuta Lupa, Natalia Łyżczarz, Jakub Siwek, Klaudia Stachura, Gabriela Witczak.
Prelekcje wygłosili: Dariusz Tańcula – "Geneza wybuchu I wojny światowej w 1914 r.”, Andrzej Rybicki st. kustosz Muzeum Historii Fotografii w Krakowie – „Jan Zdzisław Włodek (1885-1940), ziemianin, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, fotograf czasu przełomu. Prezentacja wystawy „Legionowe kadry” w tym fotografii Jan Włodka (1885 – 1940) fotoreportera legionowej epopei.”; Grażyna Korpal – „Legionista Tadeusz Korpal (1889-1977), wieliczanin z wyboru”; Andrzej Gaczoł – „Tadeusz Bierczyński i jego kuzyni – ich udział w I wojnie światowej”, Tadeusz Orłowski - “Udział Ludwika Młynka (1864-1941) z Sierczy w I wojnie światowej.”; Jan Matzke, członek Klubu Przyjaciół Wieliczki - “Wieliccy legioniści, Kawalerowie Orderu Virutii Militari.”; Bogdan Śmigielski, wieliczanin - „Cmentarze wojenne z I wojny światowej w Małopolsce - cmentarz w Wieliczce.”
W dyskusji głos zabrali: Maria Gurgul, Stanisław Stawarczyk, prelegenci, prowadząca spotkanie.
Oprawę plastyczną spotkania stanowiła wystawa fotografii Jana Z. Włodka z Muzeum Historii Fotografii w Krakowie i obrazów legionowych Tadeusza Korpala ze zbiorów rodziny.
W spotkaniu uczestniczyło 76 osób. Opuszczając salę "Magistrat" uczestnicy spotkania mogli nabyć publikacje Muzeum Historii Fotografii w Krakowie oraz zabrać zaproszenia na 203 spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" i zeszyt 146 "Biblioteczki Wielickiej.”
Organizatorami spotkania były: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna - Dział Regionalny, Zespół Szkół Zawodowych w Wieliczce, Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie, Gimnazjum w Koźmicach Wielkich, Urząd Miasta i Gminy Wieliczka, Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki”, Akademickie Koło Wieliczan, Koło Młodych Miłośników Starej Wieliczki.
Relacja ze spotkania została opublikowana w zeszycie 147 „Biblioteczki Wielickiej”, który jest do wypożyczenia w naszej Bibliotece w Dziale Popularno-Naukowym oraz na stronie internetowej Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej: www. mbc. malopolska.pl. Znajduje się w nim także sprawozdanie z konkursu pt. „Kopalnia Soli „Wieliczka w 36 lecie wpisu na I Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO (1978-2014)” , który odbył się 22.10. b.r.
Jadwiga Duda