„Szare eminencje” naszej Biblioteki
Treść
Egzemplarz, który posiada nasza Biblioteka został wydany nakładem Rady Polonii Amerykańskiej w 1945 roku. Wstęp i objaśnienia tragedii zaopatrzył Marian Szyjkowski.
Marian Szyjkowski był historykiem literatury polskiej, profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Karola w Pradze oraz członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.
Na stronie tytułowej widnieje informacja, iż ta książka była darem Polonii Amerykańskiej (ang. Polish War Relief Of U.S.A), wydrukowana drukiem Dziennika Chicagoskiego 1455–57 W. Division Street Chicago 22, Illinois.
Rada Polonii Amerykańskiej istniała od 1938 roku przez 40 lat, gdzie stawiała sobie za główny cel organizowanie wszelkiej pomocy charytatywnej dla Polski i Polaków na całym świecie.
Egzemplarz, o którym mowa posiada pieczęć „Dar Rady Polonii Amerykańskiej” oraz Biblioteki Publicznej w Wieliczce.
Książka składa się z karty tytułowej, wstępu, teksu tragedii oraz spisu treści. Wstęp został podzielony na 10 rozdziałów umieszczonych na 26 stronach. Tekst tragedii mieści się na 93 stronach. Barbara Radziwiłłówna to utwór z 5 aktów. Postaciami występującymi są: Zygmunt August, Barbara, Bona, Izabela, Tarnowski Jan, Kmita Piotr, Bobratyński, 2 posłów oraz dowódca. Książka posiada krótkie informacje o bohaterach utworu - postaciach historycznych, które
w dziejach Polski odegrały znaczącą rolę.
Zygmunt August był królem Polski od 1548 roku, ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Po śmierci pierwszej żony zawarł potajemnie małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną, sprzeciwiając się tym samym swoim rodzicom. Połączył Koronę Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w jedno państwo – Rzeczpospolitą Obojga Narodów ze wspólnym królem, sejmem, pieniądzem i polityką zagraniczną. Podpisał pokój, który kończył pierwsza wojnę północną. Za jego panowania w Polsce miał rozkwit kultury i sztuki renesansowej.
Barbara była córką hetmana wielkiego litewskiego, wyszła za mąż za Zygmunta Augusta. Małżeństwo to wywołało burzę wśród szlachty i spotkało się ze sprzeciwem Zygmunta Starego
i Bony. Została królową Polski w 1550 roku, a rok później zmarła.
Bona, pochodziła zamożnego włoskiego rodu Sforzów. Poślubiła Zygmunta Starego i tym samym została królową Polski w 1518 roku. Zasłużyła się Polsce jako krzewicielka kultury Odrodzenia. Od początku pobytu w Polsce starała się zdobyć silną pozycję polityczną. Wychodziła z przekonania, że jedną z najważniejszych rzeczy, potrzebnych do skutecznej realizacji planów politycznych
i wzmocnienia władzy królewskiej, jest dostęp do odpowiednio wysokich środków finansowych. Zmusić szlachtę i magnatów do koronacji jedynego syna, małoletniego Zygmunta Augusta, ponieważ chciała zapewnić ciągłość dynastii Jagiellonów na tronie polskim. Zmarła wskutek otrucia.
Izabela, starsza siostra Zygmunta Augusta, królewna polska i księżniczka litewska, królowa Węgier. Wyszła za mąż za księcia Siedmiogrodu. Po jego śmierci toczyła długoletnie walki o tron
z Ferdynandem Habsburgiem. Zmuszona wróciła do Polski, jednakże po kilku latach udało się jej odzyskać tron dla swego syna Jana Zygmunta.
Tarnowski Jan był hetmanem wielkim koronnym, kasztelanem krakowskim, zwolennikiem Habsburgów, mecenasem nauki i sztuki.
Kmita Piotr, marszałek wielki koronny, wojewoda krakowski. Jeden z najbogatszych i najbardziej wpływowych ludzi w ówczesnej Polsce, zaufany stronnik królowej Bony. Jego dwór w Wiśniczu był jednym z najświetniejszych ośrodków polskiego renesansu, gromadząc najwybitniejsze umysły epoki spośród prawników, pisarzy i poetów.
Boratyński Piotr, starosta samborski i burgrabia krakowski, sekretarz królewski, kolejny z przeciwników Barbary Radziwiłłowskiej. Był znakomitym mówcą.
Autorem tragedii „Barbara Radziwiłłówna” jest Alojzy Feliński, polski poeta i dramatopisarz urodzony w 1771 roku
w rodzinie szlacheckiej. Kształcił się w kolegium pijarów w Dąbrowicy oraz w Włodzimierzu Wołyńskim. Pracował w kancelarii prawnej w Lublinie, był również uczestnikiem obrad Sejmu Czteroletniego. Podczas insurekcji kościuszkowskiej pełnił funkcję sekretarza i adiutanta Tadeusza Kościuszki. W 1809 roku został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauki. Kilka lat później został profesorem literatury i dyrektorem Liceum Krzeminieckiego. Jego najsłynniejszym utworem jest pieśń hymniczna „Pieśń narodowa za pomyślność króla”. Opublikował również prace na temat ortografii „Przyczyny używanej przeze mnie pisowni”.
Utwór „Barbara Radziwiłłówna” uważany jest za wzorcową polską tragedię klasycystyczną, inscenizującą wydarzenia z XVI wieku. Przedstawia dzieje miłości Barbary (Litwinki bez „politycznego znaczenia”) i Zygmunta Augusta, który wbrew woli matki i sejmu polskiego poślubił córkę Jerzego Radziwiłła, kasztelana wileńskiego. Głównym tematem jest tragiczny wybór między głosem serca, a poczuciem obowiązku względem kraju, którego musi dokonać król Zygmunt August. Król wybiera szczęście własne i ciężko za to płaci. Jego matka, w spisku, każe zabić Barbarę, co oczywiście się jej udaje. W konflikt ten też uwikłane są wszystkie postacie utworu, znajdujące się w sytuacji bez wyjścia, dla których dobro kraju, choć różnie rozumiane, jest zawsze wartością najwyższą.
Dramat historyczny napisany przez Felińskiego raczej bez rozmachu jest w klasycznej formie ośmiozgłoskowca.
[Anna Podmokła]
[Anna Podmokła]