Miłosz wielkim pisarzem był
Treść
Literacka twórczość Miłosza, bardzo różnorodna pod względem rodzajowym i gatunkowym, ewoluowała od wczesnych lewicowych wierszy, przez katastrofizm, poezję wojenną, do utworów o stylistyce biblijnej. Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne, a metafory jakich używa – sugestywne. Jego twórczość z lat 30., przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy. Tomem „Trzy zimy” Miłosz utorował sobie drogę do serc krytyków i czytelników. Widoczne miejsce zajmował w „Trzech zimach” katastrofizm. Książka spotkała się z bardzo dużym odzewem, mówili o niej najbardziej znaczący krytycy tamtego okresu. Tytuł ten stał się ważnym wydarzeniem w polskim życiu literackim. Kolejny tomik poezji „Ocalenie” obejmował teksty przedwojenne i okupacyjne, był to tom o kapitalnym znaczeniu dla polskiej kultury. Szczególnie rysuje się w nim na tle katastroficznych, pełnych patosu, bólu, ognia, krwi i cierpienia tekstów wojennych i powojennych, obraz dziecięcych wspomnień z Szetejni wzbogaconych ironicznym dystansem.
W roku 1948 Miłosz ogłosił „Traktat moralny”. Dziwnym zbiegiem okoliczności tekst umyka przed żądłem cenzury, chociaż wyraźnie opisuje negatywne procesy związane z ideologizacją kultury i przemianami społecznymi oraz politycznymi tego okresu, mówiąc o odpowiedzialności człowieka wobec historii.
W sumie w latach 1933 – 2006 Czesław Miłosz opublikował:
• 21 poematów i zbiorów poezji : m.in. Poemat o czasie zastygłym, Trzy
zimy, Ocalenie, Światło dzienne, Miasto bez imienia, Nieobjęta ziemia,
Dalsze okolice
• 2 powieści: Zdobycie władzy, Dolina Issy
• 10 esejów m.in.: Zniewolony umysł, Ziemia Ulro, Rok myśliwego
• tłumaczenia: Ziemia jałowa T.S. Eliota oraz 4 przekłady Biblii.
• traktaty: Traktat moralny, Rodzinna Europa
Rok 1980 zaowocował literacką Nagrodą Nobla dla Czesława Miłosza. Została ona przyznana przez Szwedzką Akademię za całokształt twórczości. W uzasadnieniu jury napisano, że polski poeta dostał nagrodę za bezkompromisową wnikliwość w ujawnianiu zagrożenia człowieka w świecie pełnym gwałtownych konfliktów. Sam Miłosz po latach tak opisywał tę chwilę w Autoportrecie przekornym: „Kiedy dostałem Nagrodę Nobla, to już całkowicie straciłem kontrolę i tylko włosy wydzierałem z głowy dowiadując się, kim jestem w oczach innych. Zawsze uważałem siebie, na przykład, za poetę dość hermetycznego, dla pewnej nielicznej publiczności. I co się dzieje, kiedy tego rodzaju poeta staje się sławny, głośny, kiedy staje się kimś w rodzaju Jana Kiepury, tenora, albo gwiazdy futbolu? Naturalnie, powstaje jakieś zasadnicze nieporozumienie”.
Po przyznaniu Miłoszowi Nobla dziennikarze i krytycy literaccy dyskutowali nad politycznymi uwarunkowaniami tej nagrody. Trudno było uznać za przypadek, że otrzymał ją polski emigracyjny poeta w roku utworzenia Solidarności. Nagroda Nobla dla Miłosza interpretowana była jako wyraz poparcia dla politycznych przemian zachodzących we wschodnim bloku tak jak późniejsza polityczna Nagroda Nobla przyznana Lechowi Wałęsie. W 1980 roku tak często zarzucano Szwedzkiej Akademii kierowanie się w swoich wyborach pozaliterackimi względami, że akademicy pierwszy raz zrezygnowali z tradycyjnej dyskrecji. Ujawnili, że nazwisko Miłosza od czterech lat pojawiało się na listach kandydatów do nagrody.
Historia, o której Miłosz tylekroć pisał, od myślenia o której nie mógł się w swoich tekstach oderwać, w przedziwny sposób powiązała jego twórczy wysiłek z sytuacją w Polsce, kraju, który wybrał, w którego języku pisał i z którego wyemigrował. Rozkwit "Solidarności" i stan wojenny uczyniły z postaci i dzieła Miłosza swoisty mit, z którego do dziś nie zdołał się otrząsnąć - mit pisarza na wskroś polskiego, bojownika o wolność, najbardziej zagorzałego przeciwnika komunizmu. Naród uczynił z niego autorytet, który wykorzystywano w politycznych dysputach. Chcąc nie chcąc, Miłosz musiał zmierzyć się z rolą narodowego wieszcza. Stanął w rzędzie obok Lecha Wałęsy i Jana Pawła II. Historia powiązała go z tymi postaciami i po raz kolejny rzuciła w tygiel społeczno-kulturalnych przemian.
Nagroda Nobla utorowała Miłoszowi drogę do polskiego czytelnika. Światowe uznanie dla dzieł Miłosza zamknęło usta cenzurze. Lawinowo zaczęły powstawać kolejne studia o twórczości pisarza. Twórczość Czesław Miłosza przypada na długi i mocno zróżnicowany czas – dwudziestolecie międzywojenne, II wojnę i okres powojenny. Autor przyglądając się sytuacji w Polsce z dystansu tysięcy kilometrów wielokrotnie podejmował zagadnienia i dylematy związane z krajem. Zarówno w jego poezji, esejach jak i wypowiedziach wygłaszanych z różnych okazji odżywała problematyka polska, prezentowana bez bałwochwalczego uwielbienia, często w ujęciu krytycznym. Miłosz wbrew powszechnie obowiązującym modom, opowiadał się przeciwko pogoni za literackimi trendami i eksperymentowaniem, optując za jasnością myśli, łagodnością formy, czytelnością języka i zachowaniem wierności wartościom moralnym.
Kiedy nie było w kraju możliwości swobodnej wypowiedzi jego utwory docierające nielegalna drogą do niewielkiej grupy odbiorców, były czynnikiem mobilizującym siły duchowe narodu do przeciwstawiania się reżimowi. Miłosz ukazywał też bez ogródek polskie kompleksy i skłonność do swoistego nacjonalizmu, podkreślając przy tym wysokie wartości naszej kultury i tradycji. Pisząc wbrew aktualnym trendom, opowiadając się za tradycyjnymi wysokimi wartościami, Miłosz nie tylko nie został zepchnięty na margines, jako staroświecki i niemodny, ale odbiera wyrazy hołdu i uznania dla jego niezależności i odwagi.